Translate

Thứ Năm, 13 tháng 12, 2012

CHẦU BÉ BẮC LỆ


                                 



    Chầu Bé vốn gốc người Nùng, dưới thời Lê Thái Tổ, Chầu giáng sinh xuống miền Bắc Lệ, Lạng Sơn. Chầu cũng là vị có công giúp dân, giúp nước. Có tài liệu cho rằng Chầu Bé tuy là một vị Chầu bà người Nùng trên Lạng Sơn, nhưng Chầu lại chính là do Mẫu Thượng Ngàn hóa thân, giúp vua Lê Thái Tổ trong cuộc kháng chiến mười năm chống quân Minh, và sau này được vua phong là Lê Mại Đại Vương. Vậy nên đôi khi Chầu Bé cũng được đồng nhất với Bà Chúa Sơn Trang. Chầu dạo chơi khắp chốn thắng cảnh hữu tình, dạy dân chúng trồng trọt chăn nuôi, lên rừng làm ruộng bậc thang, xuống sông suối đánh bắt cá tôm. Tương truyền, Chầu Bé có phép thần thông do Đức Thái Tổ ban quyền có thể lay núi chuyển ngàn, đôi lúc rong chơi Chầu lấy tàu lá giả làm hàng bán để trêu người trần gian. Tuy đành hanh sắc sảo nhưng Chầu cũng hết sức nhân hậu, có việc dữ lành Chầu đều mách bảo cho người trần. Chầu Bé cùng với Chầu Đệ Nhị và Chầu Lục, là một trong ba vị Chầu Bà trên Thượng Ngàn hay về ngự đồng nhất. Tuy thứ bậc Chầu gần như là cuối cùng trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà nhưng không một ai hầu mà Chầu không ngự đồng. Chầu ngự về đồng thường hay mặc áo đen (hoặc xanh chàm, còn trước đây Chầu chỉ mặc quầy và áo ngắn đến hông), chân đi xà cạp, trên vai đeo gùi hoa, Chầu về đồng thường khai quang rồi múa mồi. Đôi khi Chầu Bé có thể giống như Chầu Đệ Nhị và Chầu Lục: Chầu về chứng tòa Sơn Trang trong đàn mở phủ, sang khăn cho tân đồng hoặc chứng mâm giầu trình. Đền thờ chính của Chầu Bé là ngôi đền nhỏ bên cạnh đền Bắc Lệ ở xã Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn với ngày tiệc Chầu thì có nơi nói là 12/9 âm lịch, có nơi nói là 19/9 âm lịch. Ngoài Chầu Bé Bắc Lệ ra thì ở một số bản đền có các Chầu Bé cũng trên Thượng Ngàn, là Chầu Bé coi giữ ở đền đó và chỉ khi về chính đền, các vị đó mới ngự.
   Đólà:
   a.Chầu Bé Đông Cuông (Đền Đông Cuông, Yên Bái)
   b. Chầu Bé Đồng Đăng( Đền Đồng Đăng, Lạng Sơn)
   c. Chầu Bé Tam Cờ (ở Đền Tam Cờ, Tuyên Quang)
   d. Chầu Bé Đền Ghềnh (ở Đền Ghềnh, Hà Nội)

   Nhưng thông thường, người ta chỉ hay hầu về Chầu Bé Bắc Lệ (cũng bởi vì có khi người ta coi các vị Chầu Bé kia cũng chỉ là Chầu Bé Bắc Lệ, giáng hiện ở khắp nơi, được phụng thờ ở đền đó làm Chầu Bé bản đền nên mang các tên gọi khác nhau). Khi Chầu ngự, văn thường hát rằng:
  “Ai lên tới Lạng Sơn châu thổ
   Hỏi thăm đền Chầu Bé nơi nào
   Hỏi thăm Bắc Lệ mà vào
   Đền thờ Chầu Bé thấp cao mấy tầng”

  Hay khi nói về những cuộc dạo chơi nơi non bồng nước nhược, nơi cảnh trí hữu tình của Chầu:

   “Thường dạo cảnh Bảo Hà Thác Cái
    Đền Đông Cuông đức đại tối linh
    Tuyên Quang cảnh trí hữu tình
    Núi Giùm Mẫu ngự thác ghềnh nguy nga
    Vào rừng cấm một tòa bích động
    Đền Ỷ La lồng lộng ngôi cao
    Cây Xanh Chầu mắc võng đào
    Mỏ Than Chầu ngự thấp cao mấy tầng
    Cảnh núi rừng đèo heo hút gió
    Thú lâm sơn hoa cỏ tốt tươi
    Minh Lương suối lượn quanh đồi
    Chầu thường dạo cảnh khắp nơi hữu tình
    Lai Châu, Suối Rút, Hòa Bình
    Đỉnh non Bắc Cạn một mình cheo leo
    Hài xanh đủng đỉnh lưng đèo
    Trên dòng sông Vị mái chèo đua bơi
    Khi về xứ Lạng rong chơi
    Nức danh Chầu Bé nơi nơi phụng thờ
    Đền Ghềnh cảnh đẹp nên thơ
    Chầu lên Hương Tích hái mơ đem về”
  
    Hay khi nói về sự tích và vẻ đẹp của Chầu Bé, văn cũng hát rằng:

   “Chầu Bé vốn người Nùng chính gốc
    Quả áo lam, khăn lục vấn đầu
    Đai xanh kiềng bạc túi Chầu
    Một bên dao quắm che tàu lá gai
    Chân hài xảo đầu cài trâm nhím
    Vòng kim cương tam khí lồng tay
    Hây hây mặt nước vơi đầy
    Như bông hoa nở giữa ngày đầu xuân
    Tuổi Chầu Bé đương tuần trăng độ
    Trên Sơn Lâm Thái Tổ ban quyền
    Phép tiên lay núi chuyển ngàn
    Bẻ ba tàu cọ làm hàng bán chơi”
 
   Văn Chầu Bé Bắc Lệ:

   Núi xếp núi mấy tầng cao thấp
   Cây xen cây tràn ngập màu lam
   ( Ngôi Đền thờ chầu bé trên ngàn )x2
   Có con suối nhỏ vắt ngang sườn đồi
   Đàn cá lội đua bơi rẽ sóng
   Nước lung linh in bóng trăng thu
   ( ngàn thông vang cất tiếng hát ru )x2
   Hoa thơm trái ngọt bốn mùa ngát hương
   Chầu bé Thượng vốn Nùng chính gốc
   Áo tứ thân khăn thắm đội đầu
   ( Đai xanh kiềng bạc túi trầu )x2
   Tay cầm dao quắm , vác bầu nước khe
   Dận hải sảo , đầu cài trâm trí
   Vòng kim cương tam khí lồng tay
  ( Hây hây mặt nước vơi đầy )x2
   Chầu bé xinh đẹp như hoa nở trước ngày đầu xuân
   Tuổi Chầu bé đương tuần trăng độ
   Phép sơn trang đức tổ ban quyền
   Có Phép tiên biến lá làm thuyền
   Bẻ ba tàu cọ giả hàng bán chơi
   Bạn Thổ Mán nơi nơi tìm đến
   Vượt cửa ngàn cung tiến quả hoa
   Tử Long Bảo Lạc Tam Cờ
   Sông Thao sông Cả sông Bờ sông Dâu
   Khắp đâu đâu nức danh Chầu Bé
   Tự cổ triều quốc sử còn ghi
   Danh thơm Nam Bắc Trung Kỳ
   Giúp dân hộ quốc độ trì bốn phương
   Sắc phong tặng Đại vương trường trị
   Trên Bắc Lệ ngàn tú khí danh lam
   Chim kêu vượn hót trên ngàn
   Tả thời bạch hổ hữu thời thanh long
   Dòng bích lãng nước trong leo lẻo
   Dải sông Tô uốn éo xinh ghê
   Thông reo trúc mọc tứ bề
   Đền thờ cao ngất trông về Bắc Ninh
   Vẻ tinh tú bên ghềnh Vị Thuỷ
   Chầu giáng đền trấn trị yêu ma
   Chầu về trắc giáng điện tòa
   Khuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường

                                     Sưu tầm từ Diễn đàn văn hoá Đông phương / Đạo Mẫu

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét