CHÙA QUÁN SỨ

 - Hà Nội là nơi hội tụ nhiều danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử văn hóa - địa chỉ dành cho người dân nơi đây và du khách ghé thăm. Mặc dù không có lịch sử lâu đời và kiến trúc độc đáo như nhiều ngôi chùa khác ở Hà Nội nhưng chùa Quán Sứ lại được nhiều người Việt Nam biết tới, coi như một ngôi chùa thiêng bậc nhất của Thủ đô.

Chùa được Hội Phật giáo Việt Nam lấy làm trụ sở, lại ở giữa thành phố Hà Nội và cũng có một lịch sử khá đặc sắc, được xây dựng vào thế kỷ XV nằm trên địa phận thôn An Tập, phường Cổ Vũ, tổng Tiền Nghiêm (sau đổi là tổng Vĩnh Xương), huyện Thọ Xương xưa.

Nguyên xưa ở phường này chưa có chùa, chỉ có mấy gian nhà tranh ở phía Nam, dân làng dùng làm chỗ tế thần cầu an gọi là xóm An Tập. Theo sách Hoàng Lê Nhất Thống Chí, vào thời vua Lê Thế Tông, các nước Chiêm Thành, Ai Lao thường cử sứ giả sang triều cống nước ta, nhà vua cho dựng một tòa nhà gọi là Quán Sứ để tiếp đón các sứ thần đến Thăng Long. Vì sứ thần các nước này đều sùng đạo Phật nên lại dựng thêm một ngôi chùa cũng nằm trong khuôn viên Quán Sứ để họ có điều kiện hành lễ.

Thời gian đã xóa đi dấu tích khu nhà Quán Sứ xưa nhưng, ngôi chùa thì vẫn tồn tại. Năm 1934, Tổng hội Phật giáo Bắc Kỳ thành lập, chùa Quán Sứ được chọn làm trụ sở trung ương. Năm 1942 chùa đã được xây dựng lại theo bản thiết kế của hai kiến trúc sư Nguyễn Ngọc Ngoạn và Nguyễn Xuân Tùng do chính Tổ Vĩnh Nghiêm duyệt. Nghệ thuật kiến trúc và trang trí trong chùa là sự kết hợp tất cả những tinh hoa các đại già lam miền Bắc, là một trong rất ít ngôi chùa ở nước ta mà tên chùa cũng như nhiều câu đối đều được viết bằng chữ quốc ngữ - một quần thể kiến trúc khá độc đáo với sự kết hợp hài hòa của các tầng mái và lầu chuông trong một khuôn viên tương đối rộng rãi.

Kiến trúc theo hình chữ Công, là ngôi chùa 2 tầng cao và to nhất của miền Bắc. Các lầu chính phụ đều có tam quan và 3 tầng mái, ở giữa là lầu chuông, phía ngoài tam quan, cửa bên phải và bên trái có đắp nổi hai chữ "Cửa Pháp - Nhà Tăng", ngụ ý nói đến sự quy y của nhà Phật, quy y pháp và quy y tăng. Đi qua một sân gạch nhỏ, bước lên 11 bậc thềm là tới chánh điện, điện Phật được bài trí trang nghiêm, các pho tượng đều khá lớn và thếp vàng lộng lẫy, phía trong cùng, thờ ba vị Tam Thế Phật trên bậc cao nhất và tòa Cửu Long với chín con rồng đang phun nước tắm cho Thích Ca sơ sinh. Bậc kế tiếp thờ tượng Phật A-di-đà ở giữa, hai bên có tượng Quan Thế Âm và Đại Thế Chí. Bậc dưới đó, ở giữa thờ Phật Thích-ca, hai bên là A-nan-đà và Ca-diếp, bậc thấp nhất, ở ngoài cùng có tòa Cửu Long đứng giữa tượng Quan Âm và Địa Tạng.

Gian bên phải chánh điện thờ Lý Quốc Sư (tức Thiền sư Minh Không) với hai thị giả, gian bên trái thờ tượng Đức Ông và tượng Châu Sương, Quan Bình. Các nhà chính và nhà phụ chùa Quán Sứ đều rộng rãi, nơi đây từng là trụ sở báo Đuốc Tuệ và văn phòng Tổng hội Phật giáo Bắc Kỳ. Hiện nay chùa có giảng đường, thư viện, là nơi đặt văn phòng Phân viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam và văn phòng tổ chức Phật giáo Châu Á vì hòa bình ở Việt Nam. Đặt chân vào khuôn viên chùa, không khí ồn ã, náo nhiệt của cuộc sống phố phường dường như hoàn toàn nhường chỗ cho một không gian thanh bình, tĩnh lặng, khiến mỗi con người trở nên bao dung, thanh thản hơn.