Translate

Thứ Năm, 13 tháng 12, 2012

ĐẠO MẪU Ở VN - PHẦN I




Đạo thờ Mẫu là một tín ngưỡng dân gian có từ lâu đời và đặc biệt là rất thuần Việt , nói đến Đạo Mẫu người ta có thể liên tưởng ngay đến việc tôn vinh những vị nữ thần tối cao mà người ta tôn là Thánh Mẫu hay Quốc Mẫu , tuy nhiên trong đạo thờ Mẫu , người ta ko chỉ thờ riêng các vị Mẫu mà còn tôn thờ cả một hệ thống các vị thánh(Mà người ta thường gọi là , Tam Phủ Công Đồng Tứ Phủ Vạn Linh) với một trật tự chặt chẽ mà trật tự này được thể hiện trong các giá hầu đồng người ta thỉnh các vị Thánh Mẫu , Chúa Bà , Quan Lớn ,Chầu Bà , Quan Hoàng , Tiên Cô, Thánh Cậu theo trật tự nhất định . Sau đây người viết sẽ giới thiệu sơ qua hệ thống các vị thánh thần trong Đạo Mẫu''
Trong các đền phủ của Đạo Mẫu , luôn có rất nhiều ban thờ các vị thần thánh , và trước tiên ta phải kể đến vị thần tối cao nhất là NGỌC HOÀNG , tuy nhiên khi thỉnh đồng người ta không thỉnh NGỌC HOÀNG mà chỉ thờ cúng với hai vị quan ở hai bên là Nam Tào và Bắc Đẩu .Còn khi thỉnh đồng hay hầu đồng , người ta chỉ thỉnh các vị thánh từ phía dưới đây.

   I.Tam Tòa Thánh Mẫu:
Nếu không  kể đến Ngọc Hoàng thì ba vị Thánh Mẫu là ba vị Thánh tối cao nhất của đạo Mẫu ,khi hầu đồng người ta phải thỉnh ba vị Thánh Mẫu trước tiên rồi mới đến các vị khác , tuy nhiên có một điều là khi thỉnh mẫu người hầu đồng không bao giờ mở khăn phủ diện mà chỉ đảo bóng rồi xa giá ,đó là quy định ko ai được làm trái , và hầu như thế người ta gọi là "hầu tráng mạn" hay các cụ đồng cao tuổi gọi là "Trải qua xem rạng", sau giá mẫu , từ hàng Trần Triều trở đi mới đựợc mở khăn hầu đồng , cũng theo sách cổ thì vì ba giá Mẫu lại hóa thân vào ba giá Chầu Bà từ Chầu Đệ Nhất đến Chầu Đệ Tam , nên coi như Ba giá Chầu Bà là hóa thân của Ba giá Mẫu.Ba giá Mẫu trong Tứ Phủ gồm:

1.Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên :
 Cửu Trùng Thanh Vân Công Chúa hay chính là Công Chúa Liễu Hạnh .Đền thờ Mẫu Liễu có ở khắp mọi nơi nhưng quần thể di tích lớn nhất là Phủ Dày , Vụ Bản ,Nam Định ( Mở hội ngày 3/3 ÂL)tương truyền là nơi Mẫu hạ trần với các đền phủ như Phủ Chính , Phủ Công Đồng , Phủ Bóng (Đền Cây Đa Bóng),ngoài ra còn có Đền Sòng ở Thanh Hoá ,Phủ Tây Hồ ở Hà Nội

2.Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn :
Đông Cuông Công Chúa.Tương truyền là vị Thánh Mẫu cai quản Thượng Ngàn rừng núi. Đền thờ chính là Đền Đông Cuông ,Tuần Quán thuộc tỉnh Yên Bái

3.Mẫu Đệ Tam Thoải Cung: Xích Lân Long Nữ:
Tương truyền là vị Thánh Mẫu , con Vua Bát Hải Động Đình ,cai quản các sông suối , biển , các mạch nước trên đất Nam Việt .Người ta thường lập đền thờ bà ở các cửa sông , cửa biển để cầu biển lặng sóng yên.

  II.Chư Vị Trần Triều:
Trong dân gian ta có câu
"Tháng tám hội Cha, tháng ba hội Mẹ"

Mẹ ở đây là chỉ Mẫu Liễu Hạnh ,còn Cha chính là Đức Thánh Trần Hưng Đạo , một vị cũng được hầu trong Đạo Mẫu , cùng với một số giá gọi là hàng Trần Triều .Tuy nhiên theo một số cụ già đồng cựu cho biết thì bên Đạo Mẫu và bên Trần Triều rất kị nhau , vì thế phải là người đồng nào có căn mạng thì khi hầu đồng mới thỉnh và hầu về các giá Trần Triều sau giá Mẫu , còn không thì thông thường người ta thường không thỉnh về hàng Trần Triều.Chư vị Trần Triều gồm:

1.Đức Thánh Ông Trần Triều:
Hưng Đạo Đại Vương , (ông là một trong số 17 vị tướng tài ba nhất trên thế giới )người ta tôn làm Đức Thánh Trần , giúp dân sát quỷ trừ ma , trừ dịch bệnh,thế nên ở đâu có giặc dã dịch bệnh thì đều cầu đảo ông tất đựoc linh ứng, khi hầu đồng về giá này ,người ta mặc áo bào đỏ thêu rồng ,tay cầm thanh đao, ngoài ra theo một tục cổ , khi hầu về giá Đức Thánh Ông Trần Triều , người hầu đồng còn cầm dải lụa đỏ rồi mô phỏng động tác thắt cổ .Đền thờ ngài cũng có ở rất nhiều nơi nhưng lớn nhất vẫn là đền Kiếp Bạc , Chí Linh ,Hải Dương với hội mở ngày 20/8 ÂL ngoài ra còn có đền Bảo Lộc ,Tức Mặc ,Thiên Trường ,Nam Định

2.Đệ Nhất Vương Cô :
cô là con gái lớn của Hưng Đạo Đại Vương , khi về đồng hay mặc áo đỏ thêu rồng , đội khăn đóng , vấn khăn đỏ phủ lên,tuy nhiên có ít người hầu giá này mà cũng chỉ tráng bóng , người ta khi hầu về Trần Triều , chỉ hay hầu về Đức Thánh Trần và Đệ Nhị Vương Cô

3.Đệ Nhị Vương Cô:
 cô là con gái thứ của Hưng Đạo Đại Vương ,khi về đồng hay mặc áo xanh thêu rồng , đội khăn đóng , vấn khăn xanh phủ lên ,có kiếm cờ giắt sau lưng , hai tay cũng cầm kiếm và cờ ,theo quan niệm , cô cũng là người có phép sát quỷ trừ tà , người hầu về giá này thường đốt một bó hương rồi cho vào miệng ngậm tắt lửa gọi là tiến lửa hay ăn lửa để tróc tà .
Trong hát văn , ca ngợi hai vị Vương Cô(Các bà cụ hầu bóng về hàng Trần Triều thường tôn xưng Nhị Vị Vương Cô là "Kim Chi Đôi Nước") như sau :
Khi xuống đất lúc lên trời
Gươm vàng hai chiếc rạch đôi thiên hà
Gánh hai vai giang sơn còn nhẹ
Tuốt gươm thiêng rạch sẻ chín sông.

III.Tam Vị Chúa Mường:

Trên Toà Sơn Lâm Sơn Trang có 18 Chúa Bói,12 Chúa Chữa, nhưng khi hầu đồng , chỉ thỉnh ba vị tối thượng gọi là Tam Vị Chúa Mường , ba vị Chúa này là những người phụ nữ nhân đức , cả đời làm việc phúc giúp dân chúng và triều đình nên được người đời nhớ ơn và lập đền thờ :

1,Chúa Đệ Nhất Thượng Thiên :
 Chúa Thượng ,bà là người giúp vua trị quốc an dân , hơn nữa theo quan niệm , Chúa Đệ Nhất là người nắm giữ sổ Tam Tòa , trông coi mọi việc nên được tôn làm Chúa Thượng ,ngoài ra thì những người có tài cúng lễ đều là do bà dạy và ban lộc nên đều phải do bà Chúa Thượng dạy đồng, khi về đồng bà mặc áo gấm hoặc lụa đỏ thêu hoa thêu phượng , và chỉ cầm quạt khai quang,khám xét bản đền,chứng tâm cho lòng thành của gia chủ đn thờ bà tại Tam Đảo, Tây Thiên.

2,Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ (Chúa Nguyết Hồ):
 Chúa Bói, bà là người có tài xem bói , tương truyền mỗi khi đức vua ra trận đều nhờ người đến thỉnh bà bấm đốt tay xem xét , những người xem bói đều phải lập đàn tôn nhang Bà Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ gọi là mở đàn Chúa Bói,khi về đồng bà mặc áo xanh, múa mồi.Đền thờ bà là Đền Nguyệt Hồ ,Phố Kép ,Bố Hạ , Bắc Giang

3,Chúa Đệ Tam Lâm Thao:
 Chúa Chữa , bà còn đựoc gọi là Chúa Ót, bà chúa mồ côi cha mẹ từ bé và bị mù nhưng bà lại có tài bốc thuốc nam cứu dân ,khi về đồng bà mặc áo trắng , đội khăn choàng trắng và múa mồi.Đền thờ bà là Đền Lâm Thao,Cao Mại,Việt Trì, Phú Thọ.
   IV.Ngũ Vị Tôn Ông_Công Đồng Quan Lớn

Là các vị quan lớn trong Tứ Phủ , cai quan bốn phương và trung tâm ,đều là các vị hoàng tử danh tướng , có công với quốc gia .Gọi là Ngũ Vị Tôn Ông vì theo hàng chính là gồm 5 vị quan lớn , nhưng ở một số nơi(như Hải Phòng) khi hầu đồng người ta thỉnh 6 vị sau

1.Quan Đệ Nhất :
Tương truyền là Tôn Quan Đại Thần ,sắc phong tước Công Hầu , ngôi Thượng Thiên ,khi ngự đồng mặc áo đỏ thêu rồng và chỉ làm lễ tế và chứng sớ điệp

2.Quan Đệ Nhị :
Quan Thanh Tra Giám Sát,sắc phong Thái Hoàng ,tương truyền là người cai quản sơn lâm thượng ngàn , thông tri thiên địa, có thể lệnh sai Hà Bá, Thủy Thần làm mưa gió ,khi ngự đồng mặc áo xanh thêu rồng .Đền Quan được ca ngợi là đẹp nhất trời Nam chính là đền Quan Giám , Lạng Sơn với ngày hội chính là 10/11 ÂL

3.Quan Đệ Tam :
Quan Tam Phủ , Bơ Phủ Vương Quan ,sắc phong Thái Tử Đệ Tam , con Vua Bát Hải Động Đình ,là người nắm giữ kỉ cương nơi Long Cung ,cai quản Sơn Thoải Đại Giang ,các con sông trên khắp nước Nam .Cũng theo tương truyền thì ông giáng trần cứu dân , trở thành vị tướng thủy quân tài ba ,khi ngự đồng mặc áo trắng thêu rồng , tay cầm song kiếm tung hoành giữa trận tiền , theo truyền thuyết , trong một trận quyết chiến bên sông Lục Đầu , ông hy sinh , bị giặc chém mất đầu , chiếc đầu bay sang bờ bên kia con sông Lục Đầu , vì thế mới có hai đền quan hai bên bờ sông Lục Đầu,Hưng Yên là Đền Lảnh Giang _nơi thờ mình và Đền Xích Đằng_nơi thờ đầu với ngày hội chính là 24/6 ÂL

4.Quan Đệ Tứ :
Quan Khâm Sai,sắc phong Thái Tử Thiên Cung , là người quản cai Tam Giới Tứ Phủ ,ông cai quản chuyện mười phương trên trời dưới đất , kiêm chi cả đạo phật thiền gia , khi ngự đồng mặc áo vàng thêu rồng , cũng chỉ làm lễ và chứng điệp sớ (Tuy nhiên khá ít người khi hầu đồng về giá này )

5.Quan Đệ Ngũ :
Quan Tuần Tranh ,sắc phong Công Hầu ,là vị tướng tài dưới thời Hùng Vương 18 cai quản miền duyên hải sông Tranh , giúp vua dẹp giặc Triệu Đà, tuy nhiên do bị oan khuất nên bị đày về vùng Kì Cùng ,Lạng Sơn ,theo quan niệm dân gian , quan Tuần Tranh là người cai quản thiên binh nhà trời , theo sắc vua phong thì ông kiêm chi Tam Giới,khi thượng đồng ban dấu cứu dân trừ tà, khi hiển ứng linh từ thì nổi trận phong vân , thần cơ vang dậy khắp mọi miền, được nhân dân thờ phụng ở khắp các cửa sông mà hai ngôi đền lớn nhất là Đền Quan Lớn Tuần Tranh tại Ninh Giang , Hưng Yên là nơi quê nhà ở bên bờ sông Tranh và Đền Kì Cùng , Lạng Sơn là nơi ông bị đày bên bờ sông Kì Cùng có cây cầu Kì Lừa (đã đi vào ca dao ), khi ngự đồng mặc áo lam thêu rồng cầm long đao , về giúp dân tróc quỷ trừ tinh, tế độ sinh nhân .Ngày mở hội ông là ngày 25/5 ÂL _là ngày ông bị đi đày

6.Quan Điều Thất:
Là hàng Quan thứ 7 , giá Quan này chỉ một số nơi mới thỉnh về ngự đồng (như Hải Phòng , Hưng Yên , Bắc Ninh )ông Điều Thất cũng là con vua Bát Hải Động Đình ,giáng thế giúp dân, khi ngự đồng mặc áo đỏ điều thêu rồng.
 

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét