HÀN SAN TỰ - I

Thanh Như dịch và sưu tập hình ảnh


Chùa Hàn San tọa lạc bên bờ sông Cổ Vận thôn Thất Lý, nằm ngoài cổng Tây Xương thành cổ Tô Châu, nay thuộc trấn Phong Kiều, khu Kim Xương, thành phố Tô Châu, tỉnh Giang Tô. Chùa được xây cất vào năm Thiên Giám đời nhà Lương (CN 502-519), cách nay có hơn 1400 năm. Xưa gọi là " Tháp Viện Diệu Lợi Phổ Minh ".

Qua con hẻm nhỏ đường Thạch Bản của cổ trấn Phong Kiều, hoặc đứng ở đầu cầu Phong Kiều, đưa mắt nhìn sẽ thấy trên con đường nhỏ quanh co xa tắp, thấp thoáng bóng chùa Hàn San với tường vàng ngói biếc, sân chùa tùng bách tươi xanh, tọa lạc trong rừng cây xanh thẳm.

Tấm bia ghi bài thơ Phong Kiều Dạ Bạc của nhà thơ Trương Kế

Trương Kế - Thi nhân đời Đường, khi đi ngang qua cầu Phong Kiều, nhìn con thuyền trôi lững lờ trên dòng sông Cổ Vận, nghe tiếng chuông chùa Hàn San đồng vọng ngân nga, ông tức cảnh sanh tình, làm bài thơ với nhan đề "PHONG KIỀU DẠ BẠC" lưu danh cho đời sau:

Nguyệt lạc ô đề sương mãn thiên

Giang Phong ngư hỏa đối sầu miên

Cô Tô thành ngoại Hàn San tự

Dạ bán chung thinh đáo khách thuyền

Dịch nghĩa:

Nhạn kêu trăng lặng đêm sương

Bến sông ánh lửa sầu vương thẫn thờ

Hàn San ven ngoại Cô Tô

Tiếng chuông lay tỉnh giấc hồ nữa khuya

(Thích Chiếu Sáng dịch)

Tiếng chuông trong bài thơ thất ngôn tứ tuyệt này được lưu truyền đến nay đã hơn nghìn năm, ngôi cổ sát Hàn San nhân đây mà nổi danh trong thiên hạ.

Lầu chuông chùa Hàn San

Vào năm Trinh Quán đời nhà Đường (627-649), theo truyền thuyết, lúc đó có hai vị danh tăng là Hàn San và Thập Đắc từ núi Thiên Đài đến trụ trì nơi đây, cho nên đổi tên là Hàn San. Trong hơn 1000 năm qua, chùa Hàn San đã 5 lần bị hỏa hoạn, lần trùng tu cuối cùng là vào khoảng năm Quang Tự đời Thanh (1875-1908). Trên lịch sử, chùa Hàn San từng là một trong mười ngôi chùa lớn nổi tiếng ở Trung Quốc. Trong chùa di tích xưa rất nhiều, có bài văn bia được khắc trên đá của nhà thơ Trương Kế, có tượng Hàn San Thập Đắc được khắc bằng đá, những văn bia khắc bị vở của Văn Trưng Minh và Đường Dần... Trong chùa chủ yếu xây dựng Đại Hùng Bửu Điện, Vũ Điện (kiến trúc kiểu cung điện), Tàng kinh lâu, Bi Lang, lầu chuông, lầu Giang Phong v.v...

Tượng Hàn San và Thập Đắc   Bảo tháp Phổ Minh

Bắc Tống Thái Bình Hưng Quốc (tháng 12 năm 976 - tháng 5 năm 978), quan Tiết Độ Sứ là Tôn Thừa Hựu trùng tu tháp Phật 7 tầng, xưa nơi đây đã từng có tháp, hoặc xem tháp Tổ sư Phổ Minh là tháp Phật.

Nam Tống Kiến Viêm năm thứ 4 (1130), quân Kim xâm lăng Nam Tống, những ngôi chùa do nhà nước quản lí và các nhà dân tại trấn Tây Giao, Tô Châu, trong một đêm bị thiêu sạch. Chùa Hàn San tuy may mắn thoát khỏi hỏa hoạn, nhưng bị quân binh dày xéo. "Chư Tăng đều chạy trốn, mái chùa sụp đổ, ngói rơi lả chả trúng vào người." Nằm ngửa mặt thấy trời, bốn phía vách trống lạnh, sống cảnh như người chạy nạn. (Theo "Phong Kiều Tự Ký")

Thiệu Hưng năm thứ 4 (1134), có Trưởng lão Pháp Thiên không rõ từ đâu đến, đích thân thống lãnh đồ chúng, chỉnh sửa tu bồi, tiết chế y phục uống ăn, chắt chiu từng li từng tí, nếm đủ mùi gian khổ, gầy dựng vất vả nhọc nhằn, trải qua 12 năm, cuối cùng khiến cho "ngôi Phạm vũ mới hoàn toàn, có thể duy trì được mấy ngàn năm". Trong thời gian trùng tu tháp Phật, tiêu phí tài chánh, tiêu hao nhân lực 3 năm. Xây cất thêm viện Thủy Lục, trang nghiêm u nhã, vì rường cột Phật pháp mà thấp thỏm không yên. Chùa Hàn San sau khi được trùng tu, khí thế qui mô đồ sộ, nức tiếng từ xưa đến nay.

Cuối nhà Nguyên (1321-1367) Trương Sĩ Thành chiếm cứ Tô Châu, chùa Hàn San do Tôn Thừa Hựu trùng kiến, tháp Phật do trưởng lão Pháp Thiên trùng tu đều bị hủy hoại bởi chiến tranh binh lửa.

Minh Hồng Võ (1368-1398), có vị tăng là Xương Sùng trùng tu lại (Bách Thành Yên Thủy). "Cô Tô Chí" nói rằng: Hồng Võ quy vào tự viện, nhưng liệt vào Tòng lâm. Chùa này (chỉ cho chùa Hàn San) quy vào ba chùa, bốn am: chùa Tú Phong, chùa Tuệ Khánh, chùa Nam Phong. Đầu nhà Minh, sau khi pháp sư Xương Sùng trùng hưng thì chùa Hàn San vẫn còn là Tòng lâm.

Năm thứ ba Vĩnh Lạc, thiền sư Thâm Cốc Sưởng lại tu sửa. Căn cứ trong "Hàn San Tự Trùng Hưng Ký" của Diêu Quảng Hiếu ghi: "Thánh Triều Vĩnh Lạc năm thứ 3 (1405), Thiền sư lão thành Thâm Cốc Sưởng là người đầy đủ giới hạnh đến nhậm chức trụ trì, từ bàn tay trắng phấn đấu, quyên góp từ đàn việt, cắt đốn gai gốc, thu dọn gạch vụn, trước hết xây Phật Điện, kế tiếp xây tăng xá, cổng chùa rồi đến giảng đường, thiền đường, nhà bếp, nhà kho, nhà vệ sinh, rồi đến những thứ cần thiết trong tự viện Sư đều sắp xếp đầy đủ. Cho đến đắp các tôn tượng chư Phật, Thích Ca Thế Tôn thờ cúng trong điện đường. 

Chánh Thống Kỷ Mùi (1439), Quận hầu Huống Chung trùng tu trở lại (Bách Thành Yên Thủy).

Gia Tĩnh (1522-1566), có vị Tăng là Bổn Tịch đúc chuông xây lầu, nhưng lại gặp sự cố binh biến của Nhật. Chuông chưa rõ bị hư hoại lúc nào, về ngày tháng năm của chuông chùa bị hủy có thể bắt đầu khảo sát ở đây. (Theo: Bách Thành Yên Thủy)

Quang Tự năm thứ 32 (1906), Trần Quỳ Long trong lúc đi tuần tra Giang Tô, thẩm sát doanh ngũ, ngẫu nhiên đến Phong Kiều, nhân thấy chùa Hàn San - ngôi cổ sát nghìn năm bị hoang vu, bèn phát tâm tu sửa: "Chọn ngày lành để chuẩn bị khởi công, mở rộng cửa để được gần đại lộ. Từ cổng đi vào, rẽ hướng nam, cầu đường gồm 3 dãy, rồi từ đường tiến vào, có 3 kho dựng đồ riêng biệt. Dãy nhà phía đông rộng rãi, là nơi nghỉ ngơi của khách. Dãy phía tây thì hơi hẹp, là nơi đặt để bia cổ của chùa. Những thư sách của Văn Đãi Chiếu (tên của một chức quan) và thơ của Trương Ý Tôn, đến nay đã bị thất khuyết, nên khắc lại để bổ sung vào.

Sau cách mạng Tân Hợi đến năm 1949, trải qua cuộc chiến với bọn quân phiệt, khắp nơi người dân bị nạn kêu cứu thảm thương. Chùa Hàn San cũng không tránh khỏi, khói hương lạnh lẽo, ngoài ngõ không người, ra vào đơn độc, chư tăng tản mát mỗi người một nơi. Mùa thu năm 1941, các ông Cao Quan Ngô cùng tu sửa Tàng kinh lâu, đổi tên là Sương Chung Các. Lúc lạc thành, ông Mã Khởi Quyền tặng bức tranh "Hàn Sơn Bôi Độ", có đến 92 người làm thơ ca ngợi bức tranh này, tất cả 165 bài thơ (Xem: Nghệ Văn). Thời kỳ quân Nhật xâm chiếm Tô Châu, phòng xá điện đường chùa Hàn San đã trở thành nơi nhốt ngựa của quân Nhật. Chùa chỉ còn hai ba vị tăng nương nhau mà sống, nguồn thu nhập chỉ dựa tiền bán cơm và tiền viết liễn, cuộc sống trôi qua một cách miễn cưỡng

Khoảng năm 1966 đến 1976, tượng Phật, pháp khí, điện các của chùa Hàn San bị tổn hại, văn vật trong chùa đã bị thanh tra và tịch thu. Pháp sư Tánh Không tìm mọi biện pháp để bảo hộ, khiến cho các văn bia khắc, tạng kinh, La Hán ... được bảo tồn.

Theo: giacngo.vnhttp://blog.yahoo.com/_3TREK3EMUX6CD2JPJEZNEJFD5I/articles/147204/category/NG%C3%94N+NG%E1%BB%AE
Đọc thêm về bài thơ Phong Kiều dạ bạc ở đây